Vruchtbaarheid en IBD

Fertiliteit of vruchtbaarheid is per definitie het vermogen om zichzelf voort te planten.

Mechanisme van de bevruchting

Bevruchting gebeurt als zaadcellen van de man in contact komen met de eicel van de vrouw. Dit contact vindt plaats in de eileiders nadat de zaadcellen vanuit de vagina, door de baarmoederhals, via de baarmoeder, naar deze eileiders zijn gemigreerd.

De zaadcellen gaan via de vagina, baarmoedermond en baarmoederholte terechtkomen in de eileider om daar de eicel, te bevruchten.
De eisprong vindt plaats in het linker of rechter ovarium maar zelden in beide gelijk. Gedurende het vruchtbare leven van de vrouw zal de eisprong ongeveer even vaak links als rechts voorkomen.

Fertiliteitsproblemen bij de vrouwen

Bij vrouwelijke patiënten met de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa die nog geen operaties hebben ondergaan en weinig ziekteactiviteit vertonen, zijn de kansen om zwanger te worden gelijk aan die van de algemene bevolking. Onvruchtbaarheid komt ongeveer voor bij 7 tot 12% van de bevolking.

Bij patiënten met belangrijke activiteit van de ziekte kan de aanhoudende ontsteking in de buik een aantal mechanismen verstoren. Ook de gevolgen van operaties kunnen een effect hebben op de fertiliteit.

1. De dunne darm en vooral het terminaal ileum (laatste deel van de dunne darm) is frequent aangetast bij patiënten met de ziekte van Crohn. Dit deel van de dunne darm ligt zeer dicht bij de eileider en het ovarium rechts in de onderbuik. Aanhoudende en terugkerende ontstekingen en operaties in die regio kunnen leiden tot verstopping van de eileider waardoor de eicel niet meer in contact kan komen met de zaadcel. Dit vermindert de kans op zwangerschap omdat bevruchting dan slechts kan plaatsvinden bij eisprong uit het linker ovarium.

2. Belangrijke ontsteking met vermagering kan het hormonaal evenwicht in het lichaam verstoren en er zo voor zorgen dat de maanstonden uitblijven. Ook behandelingen met cortisonen kunnen hierbij een rol spelen. Indien de maanstonden uitblijven is geen bevruchting mogelijk.

3. Er wordt een verhoogde onvruchtbaarheid gezien bij patiënten met Colitis ulcerosa die een totale colectomie ondergaan met aanleggen van een pouch (volledige verwijdering van de dikke darm = IPAA-operatie). De onvruchtbaarheid is operatie gebonden omdat dit probleem veel minder tot niet wordt gezien indien het laatste deel van de dikke darm (rectum) ter plaatse wordt gelaten. De operatietechnieken zijn echter sterk geëvolueerd de laatste jaren waardoor de fertiliteitsproblemen sterk zijn afgenomen.

Fertiliteitsproblemen bij mannen

Bij mannen zijn er over het algemeen weinig tot geen fertiliteitsproblemen behalve deze gebonden aan inname van medicatie. Een uitzondering is de IPAA-operatie. Ook bij mannen heeft IPAA invloed op zwangerschapskansen van de partner, door gedeeltelijke of volledige impotentie en retrograde ejaculatie bij 1-6 % van de patiënten.

In vitro fertilisatie of IVF

IVF is het inbrengen in de baarmoeder van eicellen die in het laboratorium werden bevrucht. Bij patiënten bij wie de oorzaak van de onvruchtbaarheid veroorzaakt wordt door verstoppingen van de eileiders zijn de kansen op slagen van IVF groter dan bij de gemiddelde bevolking.

Besluit

Bij patiënten met rustig ziekteverloop of goed gecontroleerde ziekte met medicijnen is over het algemeen de kans op zwangerschap gelijk aan deze van de normale bevolking. Ontstekingen in de buik en littekens van doorgemaakte operaties kunnen de bevruchting verstoren. Over het algemeen is IVF in deze situatie efficiënt.

Met de medewerking van dr. Steven Van Outryve, dr. Dirk Staessen en dr. Hanne Ooms