Zwangerschap en IBD

Heb je een inflammatoire darmziekte (IBD) en een kinderwens? Dan stel je je vast vragen over fertiliteit, zwangerschap, borstvoeding en erfelijkheid.
Een gesprek hierover met je arts vindt best plaats vóór de zwangerschap.

Een gouden regel is dat een gezonde moeder, zonder tekenen van actieve ziekte, meestal een gezonde baby ter wereld brengt. Eens zwanger, is een goede opvolging en samenwerking tussen de gastro-enteroloog en de gynaecoloog erg belangrijk.

Fertiliteit en IBD

Fertiliteit of vruchtbaarheid is het vermogen zwanger te zijn en kinderen te baren. Vrouwen met de ziekte van Crohn of colitis ulcerosa die nog geen operaties hebben ondergaan en weinig ziekteactiviteit vertonen, hebben gelijke kansen om zwanger te worden dan andere vrouwen.

Vrouwen met colitis ulcerosa die een colectomie (verwijdering van de dikke darm) hebben ondergaan, hebben als gevolg van de operatie een grotere kans op onvruchtbaarheid. Dat is niet het geval als het laatste deel van de dikke darm (het rectum) nog aanwezig is. Ook na andere operaties in de onderbuik kan de vruchtbaarheid verminderd zijn, waarschijnlijk door verklevingen (littekens) als gevolg van de ingreep. Een mogelijke oplossing is IVF (proefbuisbevruchting).

De meeste medicijnen die worden gebruikt bij IBD, hebben geen invloed op de vruchtbaarheid. Alleen salazopyrine heeft een omkeerbare invloed op de kwaliteit van sperma bij mannen. Het negatieve effect van methotrexaat op de vruchtbaarheid van de man is minder duidelijk.

Erfelijkheid

Genetische (erfelijke) factoren spelen een rol bij het ontstaan van een inflammatoire darmziekte. Als één van beide ouders een inflammatoire darmziekte heeft, hebben hun kinderen een 2- tot 13-maal hoger risico om ook een IBD te ontwikkelen. In België betekent dit ongeveer 5%.

De kans is hoger bij de ziekte van Crohn dan bij colitis ulcerosa en wordt meer doorgegeven door de moeder dan de vader. Indien beide ouders aan een inflammatoire darmziekte lijden, wordt de kans dat hun kind een IBD ontwikkelt geschat op 36%.

Zwangerschap

Een actieve inflammatoire darmziekte is niet goed voor zowel moeder als kind. Een zieke mama betekent meer kans op vroeggeboorte en een laag geboortegewicht. Daarom is het belangrijk dat de patiënte bij de start van de zwangerschap in stabiele remissie is. Een remissie betekent dat alle tekens van de ziekte verdwenen zijn. Dit wil niet zeggen dat de ziekte volledig uitgeschakeld is.

Medicatie vóór- en tijdens de zwangerschap

De meeste IBD-medicijnen zijn gelukkig zowel vóór als tijdens de zwangerschap veilig, zowel voor de moeder als voor het kind.

Sommige medicijnen kunnen worden gestopt op het moment dat de patiënte zwanger probeert te worden. Het is belangrijk dit nooit op eigen houtje te stoppen, maar altijd in overleg met de arts. De kans op een opstoot moet afgewogen worden tegen het risico van de medicijnen. Bij een opstoot van de ziekte verkleint de kans op zwangerschap en vergroot het risico op complicaties tijdens de zwangerschap.

IBD medicijnen

Mesalazine (colitofalk®, pentasa®, claversal®), sulfasalazine (salazopyrine®) en antibiotica:

- Mesalazine wordt als veilig beschouwd.
- Bij het gebruik van sulfasalazine (Salazopyrine^®) door de man, zien we wel een vermindering van het aantal spermatozoïden.
  Dit verdwijnt een 2-tal maanden na het stoppen van de medicatie.
- De meest gebruikte antibiotica bij IBD zijn metronidazole (Flagyl^®) en ciprofloxacine (Ciproxine^®). Ze worden beide als veilig beschouwd maar worden alleen gebruikt indien nodig.
  Borstvoeding wordt afgeraden bij metronidazole en is vermoedelijk veilig met ciprofloxacine, al is er weinig informatie over.

Azathioprine en 6 mercaptopurine:

Tijdens de zwangerschap kan je thiopurines (Imuran^® en Purinethol^®) verder innemen.

Corticoïden:

Corticoïden (Medrol^®, Budenofalk^®, Entocort^® en Clipper^®) worden meestal als veilig beschouwd.
In geval van hoge dosissen corticoïden zijn problemen met de bijnierfunctie en weerstand van de baby mogelijk. Daarom moeten voordelen en nadelen van deze behandeling worden overwogen en besproken met je arts.

Anti-TNF-alfa:

Anti-TNF (Infliximab, Adalimumab en Golilumab) worden als veilig beschouwd.

Enige voorzichtigheid is aangeraden tijdens het derde trimester (de laatste 12 weken) van de zwangerschap. Deze geneesmiddelen kunnen dan de placentabarrière passeren (de moederkoek filtert mogelijke schadelijke stoffen). We raden daarom aan om, zo mogelijk, te stoppen; met Infliximab ten laatste in week 32, en met Adalimumab ten laatste in week 36.

Dreigt er echter herval van je ziekte? In dat geval kan de medicatie worden verdergezet of opnieuw worden opgestart.

Wordt de behandeling toch verdergezet tijdens het laatste trimester van de zwangerschap? Dan moet men hiermee rekening houden voor bepaalde (levend verzwakte) vaccinaties bij de baby.

Er is geen negatief effect van anti-TNF-alfa op de spermakwaliteit.

Van de nieuwere biologicals (Stelara en Entyvio) wordt aangenomen dat ze veilig zijn tijdens de zwangerschap. JAK-inhibitoren (zoals Xeljanz) zijn echter verboden tijdens de zwangerschap.

Methotrexaat:

Methotrexaat (Ledertrexate^®) is absoluut te vermijden tijdens de zwangerschap en ook zodra u zwanger wenst te worden. Dit medicijn geeft een sterk verhoogd risico op een miskraam en misvormingen bij de baby.
De medicatie MOET 3 tot 6 maanden voor de zwangerschap worden gestopt.

Algemene medicatie:

Ook behandelingen tegen braken, zuuroprispingen en doorsnee pijnstillers zijn veilig te gebruiken. Enkel aspirine en NSAID (niet-steroïdale anti-inflammatoire geneesmiddelen) zijn te vermijden.

Dagelijkse supplementen met foliumzuur, aan een dosis van 0,4 mg, zijn aangewezen zoals bij elke zwangerschap.

Tijdens de zwangerschap zijn er regelmatig bloedafnames om ijzer, vitamine B12 en vitamine D-tekorten uit te sluiten. Dagelijks innemen van een ijzerpreparaat vermindert het risico op ijzergebrek, bloedarmoede en een laag geboortegewicht.

Bevalling

Er is een groter risico op keizersnede bij IBD-patiënten. In de meeste gevallen krijgt een normale vaginale bevalling wel de voorkeur, ook bij vrouwen met een stoma.
Enkel bij patiënten met een actieve peri-anale ziekte, rectumaantasting of ileo-anale pouch wordt een keizersnede aangeraden.

Je bespreekt dus best vooraf de manier van bevallen met je gynaecoloog.

Borstvoeding

De voordelen van borstvoeding voor de baby zijn alom bekend. De basisregel blijft dat tijdens borstvoeding enkel medicijnen mogen genomen worden die echt nodig zijn.

Mesalazine, corticoïden, thiopurines en anti-TNF worden als veilig beschouwd en kunnen dus verder genomen worden tijdens de borstvoeding. Slechts minimale hoeveelheden van deze medicatie komen in de moedermelk terecht.
Methotrexaat is, zoals tijdens de zwangerschap, strikt verboden.
Ook antibiotica worden best vermeden tijdens de borstvoeding.

Is er een opstoot na de bevalling, dan moeten natuurlijk zowel de voor- als nadelen van de verschillende medicijnen overwogen worden.

Met de medewerking van dr. Steven Van Outryve, dr. Dirk Staessen en dr. Hanne Ooms

Download hier de infofolder over IBD en zwangerschap