Nieren en IBD: wat is het verband?

Auteur: dr. Jeroen Geldof

Mensen met de ziekte van Crohn of colitis ulcerosa hebben vooral last van hun darmen. Maar wist je dat ook de nieren en urinewegen kunnen meespelen?

Hoewel dit minder bekend is, tonen recente studies aan dat mensen met IBD vaker nier- en urinewegproblemen ontwikkelen dan mensen zonder IBD. Hieronder leggen we uit hoe dat komt, waar je moet op letten en wat je kan doen.

1. Nierstenen: een vaak voorkomend probleem

Bij mensen met Crohn, vooral als er een deel van de dunne darm is verwijderd, komt niersteenvorming vaker voor. De stenen bestaan meestal uit calciumoxalaat, een stof die normaal via de darmen uitgescheiden wordt. Maar als de darm niet goed werkt, komt die stof in het bloed en via de nieren in de urine terecht, waar ze kristallen kan vormen.

➤ Waarom komt dat vaker voor bij IBD?

Door malabsorptie (de darm neemt bepaalde stoffen niet goed op)

Minder beschermende stoffen zoals citraat en magnesium in de urine

Chronische diarree, wat leidt tot uitdroging

Soms ook door bepaalde medicatie

Crohn met aantasting van het ileum (laatste stuk dunne darm) en dundarmresecties (operaties waarbij stukjes dunne darm zijn weggenomen) geven het hoogste risico.

Een grote studie gepubliceerd in Inflammatory Bowel Diseases (2024) bevestigt dat nierstenen bij Crohn tot 10 keer meer kans geven op blijvende nierschade.

2. Andere nierproblemen

Naast nierstenen, kunnen mensen met IBD ook:

Licht nierfunctieverlies krijgen (door chronische ontsteking of medicatie)

Interstitiële nefritis ontwikkelen (ontsteking van het nierweefsel), relatief zeldzaam als bijwerking van geneesmiddelen zoals 5-ASA (mesalazine)

Urinewegfistels krijgen (bij Crohn), waarbij er abnormale verbindingen ontstaan tussen darm en blaas

3. Hoe weet je of je risico loopt?

Er zijn vaak weinig of geen klachten bij beginnende nierproblemen. Toch zijn er signalen waarop je moet letten:

(hevige) Pijn in de zij of onderrug (nierkolieken)

Vaak moeten plassen of net moeilijk kunnen plassen

Bloed in de urine

Recidiverende urineweginfecties of plassen van lucht (bij fistels)

Koorts zonder duidelijke oorzaak (kan wijzen op infectie)

Bij bekende Crohn met darmresectie of langdurige diarree is extra waakzaamheid aangewezen.

4. Wat kan je doen?

Gelukkig zijn er manieren om risico's te beperken:

Blijf voldoende drinken - zorg voor 2 liter vocht per dag, tenzij je arts anders zegt.)
Let op je voeding - bij verhoogd risico op nierstenen kan een dieet met minder oxalaten (zoals spinazie, noten) en meer calcium, citraat en magnesium helpen. Contacteer eventueel een diëtist voor gedetailleerd advies.
Gebruik medicatie verstandig - laat regelmatig je bloed en urine controleren als je langdurig bepaalde IBD-medicatie gebruikt.
Laat je controleren - je arts kan bloed- en urinestalen nemen of een echo van de nieren aanvragen als er twijfel is.

Samengevat

Nier- en urinewegaandoeningen zijn geen hoofdsymptoom van IBD, maar ze komen vaker voor dan gedacht, vooral bij mensen met Crohn. Door alert te zijn op signalen en je nieren goed te laten opvolgen, kan je veel problemen voorkomen of tijdig behandelen.