Hoe weet je of je recht hebt op het sociaal tarief voor energie?

Volgens professor Sociaal Werk en Sociaal Beleid aan de KU Leuven Wim Van Lancker moet het een topprioriteit zijn om ervoor te zorgen dat zo veel mogelijk mensen gebruikmaken van het lagere, sociaal tarief voor energie als ze daar recht op hebben. Nu loopt dat nog al te vaak scheef, waardoor mensen met een lager loon dikwijls de volle pot blijven betalen op hun energiefactuur.

Om het sociaal tarief te krijgen, moet iemand in je gezin normaal gezien een bepaalde uitkering of tegemoetkoming krijgen, zoals een leefloon of een tegemoetkoming voor personen met een handicap. Ook mensen die in sociale huisvesting wonen, hebben er recht op als ze in een gebouw wonen waar de verwarming op aardgas gemeenschappelijk geregeld is.

Sinds de coronacrisis is het sociaal energietarief uitgebreid en hebben ook heel wat gezinnen met een lager inkomen er (tijdelijk) recht op. Het gaat dan specifiek om mensen die ook een zogenoemde "verhoogde tegemoetkoming" hebben van het ziekenfonds. Hier kan je bekijken of je in aanmerking komt voor een verhoogde tegemoetkoming. Op deze pagina kan je opzoeken of je voldoet aan de voorwaarden voor een sociaal tarief.

Met een "verhoogde tegemoetkoming voor gezondheidszorg" betaal je minder voor onder meer een doktersbezoek, een ziekenhuisopname of voor geneesmiddelen. Sommige mensen, zoals gepensioneerden met een laag inkomen, hebben automatisch recht op zo'n verhoogde tegemoetkoming.

Ongeveer de helft van de mensen die recht hebben op zo'n verhoogde tegemoetkoming, maakt geen gebruik van dat recht. Dat blijkt uit onderzoek van de Universiteit Antwerpen en Luik samen met het Federaal Planbureau en de FOD Sociale Zekerheid. Al die mensen lopen zo op dit moment dus ook het lagere, sociaal energietarief mis.

In tijden van energiecrisis is dat extra wrang. Intussen is de energiefactuur van een gemiddeld gezin al flink opgelopen. Als de huidige prijzen blijven bestaan, gaat het om bijna 10.000 euro per jaar.

"Er wordt gezocht naar allerlei manieren om de kosten voor gezinnen, en zeker voor de meest kwetsbaren, betaalbaar te houden. Werken met het sociale energietarief is zo'n manier", zegt Van Lancker. "Als je dan ziet dat de helft van de mensen die recht heeft op een verhoogde tegemoetkoming die niet krijgt, dan heb je wel een probleem natuurlijk. Dan werkt je beleid gewoon niet zo heel goed."

"Er zijn heel veel redenen waarom mensen hun rechten niet opnemen", weet Van Lancker. "Het kan zijn dat mensen niet weten dat het recht bestaat, of dat de procedure te complex is."

"Voor de verhoogde tegemoetkoming moet je als je een laag inkomen hebt al naar de ziekenfondsen gaan. Zij doen dan een inkomenstest, gaan na of je wel echt een laag inkomen hebt en vragen bewijzen. Dat is natuurlijk niet voor iedereen zomaar haalbaar."

Vooral de actieve bevolking tussen 18 en 64 jaar maakt amper gebruik van het recht op een verhoogde tegemoetkoming, en dus ook op het sociaal energietarief. Naar schatting bijna 70 procent van de mensen die er recht op hebben in die leeftijdscategorie, maakt er geen gebruik van. Bij de 65-plussers gaat het om iets minder dan 40 procent. Dat komt volgens Van Lancker doordat de toekenning van een verhoogde tegemoetkoming in de leeftijdscategorie 18 tot 64 het minst vaak automatisch gebeurt. "Ze wordt steeds vaker automatisch toegekend als je een bepaald statuut hebt, aan mensen met een leefloon bijvoorbeeld", legt Van Lancker uit. "Maar voor mensen met een laag inkomen die niet voldoen aan bepaalde statuten verloopt de toekenning niet automatisch. "Zo blijven mensen die werken aan een lager loon vaak de volle pot betalen op hun energiefactuur. Terwijl men vaak net mensen uit de lagere middenklasse wil helpen met hun facturen.

Als de politiek iets wil doen aan de exploderende energieprijzen, dan is ervoor zorgen dat wie recht heeft op een lager tarief dat ook effectief krijgt, volgens Van Lancker een belangrijke eerste stap. "Dat zou één van de prioriteiten moeten zijn die men bespreekt op het Overlegcomité."