Hoe verloopt vaccineren in de praktijk?
Auteur: dr. Joris Dutré
Omdat we als IBD-artsen vaccinaties helaas niet kunnen ingeven in vaccinet, verwijzen we in de praktijk op dit ogenblik hiervoor meestal naar de huisarts.
We raden IBD-patiënten uiteraard aan om zoals alle patiënten in orde te zijn met hun basisvaccinatie en daarbij de eventuele nodige herhalingsvaccins zeker niet te vergeten! (Praktisch: difterie, tetanus, kinkhoest 1 x om de tien jaar = gratis!)
We overlopen kort de meest belangrijke vaccinaties! We starten met drie levende vaccins:
a) In verband met varicella (Herpes Zoster)
is het belangrijk om te weten of je windpokken doorgemaakt is, bij de minste twijfel hierover kunnen we via labo-onderzoek nagaan of hiertegen antilichamen aanwezig zijn! Niet beschermde personen dienen dit vaccin zeker te krijgen vóór de start van de immunomodulerende therapie, het betreft twee injecties met een maand tussentijd.
b) Personen die mogelijk niet in orde zijn met mazelen, rubella, bof of poliovaccinatie (vooral belangrijk voor personen geboren na 1970 en voor 1985) moeten best opnieuw hetzij minstens 1 rappelvaccin krijgen of opnieuw twee inspuitingen met een maand tussentijd. Zowel mazelen als bof komen de laatste jaren opnieuw voor. Onder meer in Wallonië en in Frankrijk waren de laatste jaren nog uitbraken.
c) De vaccinatie voor gele koorts (ook een levend vaccin!) is aan te bevelen en soms verplicht in bepaalde tropische landen. Deze vaccinatie dient zeker besproken te worden indien dit in de toekomst omwille van verre of dichtbije reisplannen ooit een issue zou kunnen worden! Heb je globetrotterbloed als IBD-patiënt, bespreek dit dan met je IBD-arts en laat je dan ook meteen hiervoor vaccineren bij een van de centra die deze vaccinatie aanbieden (je vindt de lijst op het internet!).
Daarnaast adviseert de ECCO, de Europese Crohn en Colitis Organisatie, een actief vaccinatiebeleid voor hepatitis B, influenza (griep) en pneumokokken.
Deze vaccins worden best gegeven vóór het opstarten van immunomodulerende therapieën, maar kunnen zeker ook later nog zinvol zijn!
a) Voor hepatitis B (verwekker van geelzucht overgedragen via bloed, naalden of seksueel contact en soms leidend tot chronische leverontsteking, cirrose en zelfs leverkanker) bestaat er een zeer goed vaccin dat sinds 1999 tot de standaardvaccinaties behoort. Het is sterk aan te raden niet of onvoldoende beschermde patiënten met IBD (de graad van bescherming kan via bloedonderzoek bepaald worden) te vaccineren conform de raadgevingen van de Hoge Gezondheidsraad. Er bestaat een handig combivaccin dat je ook een goede bescherming biedt tegen hepatitis A, de klassieke vorm van besmettelijke hepatitis (geelzucht). (Voor de schema’s zie tabel 2)
b) Vaccinatie tegen pneumokokken (= bacterie), niet alleen de klassieke verwekker van bacteriële longontsteking (pneumonie), maar ook mogelijke verwekker van andere ernstige infecties zoals hersenvliesontsteking en bloedinfecties is absoluut te adviseren voor elke IBD-patiënten met ook andere risicofactoren (diabetes, chronisch hart- of vaatlijden), maar kan echt aan elke patiënt worden aangeraden. Bij vaccinatie van IBD-patiënten raadt men het meest effectieve schema aan, bestaande uit twee verschillende vaccins, met twee maand tussentijd en daarna een herhalingsvaccinatie iedere vijf jaar.
c) Jaarlijkse griepvaccinatie in de maand oktober/november is ook een heel duidelijke aanbeveling!
d) Met jonge vrouwen tot 25 jaar (en mogelijk ook jonge mannen!) dient human papilloma vaccinatie besproken te worden. Het HPV-virus is o.a. verantwoordelijk voor baarmoederhalskanker, maar ook voor genitale wratten. Hiertegen bestaan zeer efficiënte en veilige vaccins die sinds kort aan alle 13- 14-jarigen worden gegeven. Aarzel ook hier niet om dit met je IBD-arts te bespreken.
e) Vrij recent is er ook een nieuw vaccin op de markt tegen gordelroos (zona). Er bestond al langer een levend verzwakt vaccin, maar sinds dit jaar is er ook een ander meer en langer effectief niet levend vaccin in België verkrijgbaar, waarbij vooral de nog hogere prijs (in totaal 340 euro) een belemmering kan vormen. Er is nog geen echte wetenschappelijke consensus over het nut en de indicatiestelling van deze vaccins. Toch zijn er zeker een aantal patiënten waarvoor dit zeer interessant kan zijn (patiënten die al eens zona doorgemaakt hebben, IBD-patiënten boven de 50 à 60 jaar, patiënten boven de 40 jaar onder behandeling met azathioprine).
Waarom wordt er nog te weinig gevaccineerd?
We stellen inderdaad vast dat nog een groot aantal IBD-patiënten niet volgens deze richtlijnen gevaccineerd zijn. De oorzaken kunnen divers zijn: onvoldoende interesse en aandacht van de behandelend IBD-arts, de praktische organisatie ervan, desinteresse of antivax-attitude van de patiënt, of de prijs van al deze vaccins. Het RIZIV betaalt immers veel van de door de Hoge Gezondheidsraad aangeraden vaccins niet terug of slechts bij een zeer beperkte groep van patiënten. Soms kan een beperkt deel via je ziekenfonds gerecupereerd worden.
Wat met Covid-vaccinatie?
Onze kennis hierover is nog volop in evolutie, maar volgende adviezen kunnen we medio 2021, op dit ogenblik van de pandemie, adviseren bij IBD-patiënten:
1) Patiënten met IBD worden best gevaccineerd tegen SARS-CoV-2 (STERKE AANBEVELING)
2) Sommige patiënten komen in aanmerking voor prioritaire vaccinatie
3) Het beste moment om gevaccineerd te worden, is …. zo snel mogelijk
4) Alle SARS-CoV-2 vaccins zijn veilig voor patiënten met IBD maar men moet met de nationale en internationale adviezen rekening houden
o mRNA vaccins (Pfizer-BioNTech en Moderna)
o vectorvaccins (AstraZeneca en Janssen Pharmaceutica)
5) SARS-CoV-2 vaccinatie moet niet worden uitgesteld omdat een patiënt immuunmodulerende therapieën volgt. De medicatie moet ook niet onderbroken worden!
6) De werkzaamheid van het SARS-CoV-2 vaccin kan gedaald zijn wanneer patiënten (hoge dosis) systemische corticosteroïden krijgen. Voor andere medicatie is dit nog niet gekend. Dit wil niet zeggen dat het niet werkzaam, maar toch adviseert men IBD-patiënten grote voorzichtigheid aan de dag te leggen tot na volledige vaccinatie en zelfs zelfbescherming nadien (overweeg dat je vaccin minder effectief was!). Dus blijf de klassieke beschermingsmaatregelen volgen!
Conclusie
Een goed vaccinatiebeleid is een belangrijk deelaspect geworden bij de totaalaanpak van patiënten met IBD, iets waar helaas nog te weinig aandacht aan wordt besteed. Zeker voor patiënten onder immunomodulerende therapie, maar in feite voor alle patiënten, kan vaccinatie een extra bescherming bieden. Aarzel dan ook niet om dit belangrijke topic met je IBD-arts of je huisarts te bespreken!
LAAT JE VACCINEREN!
Met de steun van deze sponsors Alle sponsors bekijken
